Dilimizde sadeleştirme adına yapılan çeşitli sözüm ona devrimler Türkçeyi pek çok nüanstan da yoksun bıraktı. Halkın dilindeki birçok kelime sırf İslami bir geçmişten geldiği için dilden çıkarıldı. Yerine üretilmeye çalışılan kelimelerin pek çoğu halk diline girmedi, girenler arasında ise birçoğu eski kelimelerdeki nüansların kaybolmasını netice verdi.
Mesela “harp” kelimesi yerine kullanılan ve savmaktan türetilen savaş kelimesi başarılı bir isimlendirme gibi duruyor. Ancak harp yerine savaş bulunsa da muharebe kelimesi yerine bir şey bulunmamış ve ona da savaş denilince muharebe ile harp arasındaki ince ayrım da ortadan kalkmıştır. Bu iki kelime arasındaki fark biz yeni nesiller arasında pek bilinmez, ikisi de savaş olarak çevrilir. Ancak harp kelimesi daha kapsamlı bir anlam ihtiva eder. Örneğin Birinci Dünya Savaşı pek çok ayrı cephedeki ayrı savaşın birleşiminden oluşmuştur. Buna göre Çanakkale Muharebeleri, Galiçya Muharebeleri gibi muharebeler bu büyük harbin ayrı etaplarıdır adeta. Aynı Kütahya-Afyon Muharebeleri İstiklal Harbi’nin ayrı kısımları olduğu gibi. Bu İngilizcede de böyledir. Orada da battle muharebeyi, war ise harbi karşılar.
Bir başka örnek de tartışma kelimesinden. Bugün kullandığımız tartışma yerine eskiden münazara, münakaşa, mücadele ve hatırlayamadığım birkaç tane daha anlamı ifade ediyor. Bugün bunların yerine sadece bir kelime kullanıyoruz ve aradaki anlam farkları ortadan kalkıyor ve dilimizin ifade gücü azalıyor. İngilizcede tartışmak kelimesi yerine tam beş ayrı kelime kullanılıyor: debate, dispute, argue, discuss, struggle.
Böyle anlam kaybolmaları daha pek çok kavramda yaşanmış ve günümüz nesilleri neredeyse 500 kelimelik bir kelime dağarcığı dışına çıkamaz olmuşlardır. Bugünkü nesillerin çok büyük kısmı Atatürk’ün Nutuk adlı eserini orijinalinden okuyup anlayamaz durumdadır (Latin harflerine çevrilmiş halini kastediyorum). Onu bırakın 1950li ve 60lı yılların gazete arşivlerini açsanız 40 yılda bile dilimizin ne kadar değiştiğini anlarsınız. “tevdi edildi”,”vasıl oldu”, tefrikaya başladı” 50li yılların gazetelerinden aldığım ve o zaman çok sık kullanılan kelimelerin pek çoğu bugünkü lise öğrencisine çok uzak kelimeler olmuş durumda. Dilimiz sürekli değişiyor ve değiştiriliyor. Her dil tabii ki değişir ama bu değişimin sunî olmaması gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder