Okudukça: Kısa Surelerin Tefsiri

Kısa Surelerin Tefsiri Temmuz Ayında bitirdiğim son kitap oldu. Prof.Dr.Davud Aydüz Hoca'nın Kısa Sureler'e yaptığı kısa tefsirlerden oluşuyor.Kaynak Kültür Yayın Grubu'nun Sitesinde kitap şöyle tanıtılıyor:Duhâ Sûresi’nden Nâs Sûresi’ne kadar olan sûreler tefsir edilmiştir. Açıklamalarda, öncelikle ilâhiyat fakültesi talebeleri, ikinci derecede de halk seviyesindeki okuyucular göz önünde bulundurulmuştur. Okuyucular genelde hacimli tefsirlerden uzak durmaktadır. Herkesin okuyabilmesi ve istifade edebilmesi için çalışma gayet muhtasar (özet) tutulmuştur. Böylece, genellikle namazlarda okunan surelerin kısa bir tefsirini verip, okunup öğrenilmesi, en azından namaz kılarken ne okuduğunun farkına vararak kılınması hedeflenmiştir.

Değerli tefsir çalışmalarıyla tanınan ve bu alanda pek çok eser kaleme alan, aynı zamanda halen İlahiyat Fakültesi'nde profesör olarak görevini devam ettiren Davut Aydüz'ün bu eseri, okuyucular tarafından büyük ilgi görmüş ve onlarca baskı yapmıştır.

Hazreti Yusuf'un Rüya Tabiri'ne Yeni Bir Yorum

Hazreti Yusuf'un rüya tabirini duymuşsunuzdur. O mübarek peygamber, Züleyha'nın iffetsizce hareketine karşı

"Rabbim, zindan, bunların beni kendisine çağırdıkları şeyden bana daha sevimlidir".

diyerek zindana girmiş ve orayı bir Medrese-yi Yusufiye yapmıştı.Böylece orada peygamberliğinin gereği olan tebliğ yapabileceği bir vasata ulaşmış, mahkumlar arasında belli bir şöhrete ulaşmıştı. Bundan sonrasını Yusuf suresi mealinden takip edelim:

36 - Zindana onunla birlikte iki delikanlı daha girdi. Birisi dedi ki: "Rüyada kendimi şarap sıkarken gördüm". Öteki de dedi ki: "Ben de başımın üstünde ekmek taşıdığımı, kuşların da ondan yediğini gördüm. Bize bunun yorumunu haber ver. Çünkü biz seni iyilik edenlerden görüyoruz."
37 - Yusuf dedi ki: "Size yiyecek olarak verilecek bir yemek gelmeden önce onun tabirini size bildiririm. Bu, Rabbimin bana öğrettiği ilimlerdendir. Çünkü ben Allah'a inanmayan ve ahireti inkâr eden bir kavmin dinini terkettim."
38 - "Atalarım İbrahim, İshak ve Yakub'un dinine uydum. Bizim, Allah'a hiçbir şeyi ortak tutmamız olmaz. Bu, bize ve insanlara Allah'ın bir lutfudur. Fakat insanların çoğu şükretmezler."
39 - "Ey benim zindan arkadaşlarım! Ayrı ayrı birçok tanrılar mı daha hayırlı, yoksa herşeye hakim ve galip olan bir tek Allah mı?"
40 - "Sizin Allah'ı bırakıp da o taptıklarınız, sizin ve atalarınızın uydurduğu birtakım isimlerden başka bir şey değildir. Bunlara tapmanız için Allah hiçbir delil indirmiş değildir. Hüküm ancak Allah'a aittir: O, size, kendisinden başkasına tapmamanızı emretti. İşte dosdoğru din budur. Fakat insanların çoğu bunu bilmezler."
41 - "Ey benim zindan arkadaşlarım! Biriniz efendisine yine şarap sunacak. Diğeri de asılacak, kuşlar başından yiyecekler. İşte öğrenmek istediğiniz iş böylece halloldu."
42 - Yusuf, hapisten kurtulacağına inandığı o ikiden birine dedi ki: "Beni efendinin yanında an". (Benden söz et ki, beni kurtarsın). Fakat Şeytan, ona, efendisinin yanında anmayı unutturdu. Bu yüzden Yusuf, daha yıllarca zindanda kaldı.
43 - Bir gün melik (hükümdar) dedi ki: "Ben rüyamda yedi cılız ineğin yedi semiz ineği yediğini ve yedi yeşil başakla yedi kuru başak görüyorum. Ey ileri gelenler! Siz rüya tabir edebiliyorsanız benim bu rüyamın tabirini bana bildirin."
44 - Dediler ki: "Rüya dediğin şey karmakarışık hayallerdir. Biz ise böyle karışık hayallerin yorumunu bilemeyiz."
45 - O ikiden kurtulmuş olanı nice zamandan sonra hatırladı da dedi ki: "Ben size o rüyanın tabirini haber veririm, hemen beni gönderin."
46 - "Ey Yusuf, ey doğru sözlü! Bize şunu hallet: Yedi semiz ineği, yedi cılız inek yiyor. Ve yedi yeşil başakla diğer yedi kuru başak. Umarım ki, o insanlara doğru cevap ile dönerim, onlar da (senin kadrini) bilirler."
47 - Dedi ki: "Yedi sene eskisi gibi ekeceksiniz, biçtiklerinizi başağında bırakınız, biraz yiyeceğinizden başka.
48 - "Sonra onun arkasından yedi kurak sene gelecek, önceki biriktirdiklerinizin biraz saklayacağınızdan başkasını yiyip bitirecek."
49 - "Sonra da onun arkasından yağışlı bir sene gelecek ki, halk onda sıkıntıdan kurtulacak, (üzüm, zeytin gibi mahsülleri) sıkıp faydalanacak."

Kur'an-ı Kerim'de geçen kıssalar ve daha geniş düşünürsek tüm ayetler sadece tarihi olayları aktarmıyor, aynı zamanda değişik asırlara da değişik şekillerde hükümler içeriyor. Geçenlerde bir arkadaşımla sohbet ederken bana bazı alimlaerin Hz. Yusuf'un rüya tabirini şöyle yorumladıklarını söyledi:

"Rüya tabirinde geçen 7 yıllık bolluk ve peşinden gelen 7 yıllık kıtlık; Hicri ilk 7 asrın ilmi ve medeni bereketine ve İslamiyet'in zirvede oluşuna; sonraki 7 asrın da İslam coğrafyasında bir gerileme ve düşüşe işaret ettiği şeklinde yorumlanabilir."

Gerçekten çok etkileyici bir tespit. Buradan şunu da çıkarabiliyoruz ayrıca. Bu 14 asır sona erdiğine göre İslamiyet veya İslam Dünyası yeniden yükselişe geçiyor demektir aynı zamanda. Zaten Tarihi Tekerrürler Devr-i Daimi diye bir kavram da mevcut. Hiçbir medeniyet/toplum/kültür ilelebet zirvede veya çökmüş, geri kalmış bir vaziyette devam etmiyor. Roma'dan Bizans'a, Abbasiler'den, Endülüs'e ve Osmanlı'ya, Mısır, Çin ve İslam Medeniyetleri'nden Avrupa'ya hepsi bunu yaşadı ve yaşayacak.

Hz. Yusuf'un kıssası en güzel kıssa diye geçer, gerçekten de öyle. Bugün değişik bir yorumunu öğrenmiş oldum.

Okudukça: Yokuşa Akan Sular

Okumaya devam ediyoruz. Son durağımız Mustafa Kutlu. Kendisine burada daha önce de yer vermiştik Tahir Sami Bey'in Özel Hayatı ile. Son okuduğum kitabı ise Yokuşa Akan Sular.

Yaşayan en büyük hikayecilerimizden olan Mustafa Kutlu'nun bu 3. hikaye kitabı. 1979'da basılmış ilk kez. Kitap okuyoruz isimli sitede şöyle tarif ediliyor kitap:

Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişte yaşanan maddî-mânevî toplumsal sorunları Karslı bir işçi olan Cevher Bican ve çevresindekilerin başından geçen olaylarla irdelendiği Yokuşa Akan Sular sanayileşmeye olduğu kadar peşinden gelecek modernleşmeye de neredeyse bir dervişin gözüyle yapılan bir eleştiri.

Köyden kente göçen yığınlar, onların kente uyum gösterme çabaları ve bu uyum çabası esnasında günün politik kaosunda kaybolmaları çok gerçekçi bir dille anlatılıyor. Cevher Bican, Zülküf Ağa ve Seydali gibi karakterlerle yazar, dönemi, yani 70li yılları çok iyi tasvir ediyor, karakterlerin hepsi de insana çok tanıdık geliyor. Onların öyküsünü dramatize ederken bir Türk filmi tadına da ulaşmış Mustafa Kutlu ve ortaya bir günde okuyup uzun yıllar unutamayacağınız bir kitap çıkmış. Türk filmi tadında ama derin bir hüzün de var.
Aslında 70ler belgeseli olarak da değerlendirilebilir.

Öte yandan muhafazakar kesimlere de belli eleştiriler taşıyor kitap. Köy ve kent arasındaki uyumu bir türlü sağlayamayıp dini hassasiyetlerde içine düşülen yozlaşma ve tembellik açıkça irdeleniyor. Ve de uyum sağlama adına verilen tavizlere de eleştirel göndermeler mevcut kitabın pekçok yerinde.

Velhasıl kelam okuyup da pişman olmayacağınız bir Mustafa Kutlu klasiği.

Okudukça: Zeytindağı

Falih Rıfkı Atay’ın Zeytindağı’nı okuyorum. Boğaziçi’nin adı dışında herşeyi güzel kütüphanesinden ödünç alınma bir kitap bu da. 1970 yılında basılmış.

Bir kitabı satın almak her zaman çok güzeldir ama ben eski kitapları okumayı seviyorum. Elimde 40 yaşında, yapraklarının sararması dışında çok güzel korunmuş bir kitap var. Üstelik eskiliğin yanında duraklamaları oynadığımız öğrenciliğin de etkisiyle henüz kütüphanenin yolunu terk edemiyoruz. Eski kitap okumak güzel, ona sahip olamamak üzücü.

Zeytindağı 1970 yılında o zamanlarki 1000 Temel Eser serisi içinde MEB tarafından basılmış. Devrin başbakanı Süleyan Demirel iki sayfalık klişe laflardan oluşan bir önsöz yazmış.

Zeytindağı’na karşı önyargılıydım aslında. Daha önce de birkaç kez okumayı düşünmüş, ancak hep ertelemiştim. Sebebi ise yazarının Cumhuriyet Dönemi’nin klasik ideolojisine sahip adamlarından olduğunu düşünmemdi. Hani 1923 (veya 1919) öncesini tarih öncesi devirlerden farzedip geçmişe söven, sonrasını ise en uygar yaşayış tarzı telakki eden klasik tek parti anlayış ve zihniyetine sahip, itibar ve mevkiini korumak adına devrin politikacılarına yağcılık yapan yazar veya gazetecilerden biri....Bu ifadeler ağır oldu belki ama Atay’ın olaylara objektif bakamadığı düşüncesi çok açık kitabın pekçok yerinde. Kitabın pekçok yerinde Efendimiz'e pekçok hakaret içeriyor. Önder Sav'ın "Hacca gitmeyin, Araplara para kaptırırsınız" tarzı repliklerinden dolu her yer.
Öte yandan kitap 1915 sonrası Kudüs ve çevresini ilk elden anlattığı ve yukarıda değindiğim ideolojik ve tarafgir anlatımı sağlıklı bir değerlendirmeye tabi tutabilecek muhakeme gücüne artık ulaştığıma inandığım için kitabı okumaya karar verdim. Yazar elbette yüzde yüz yalan yanlış bilgiler vermiyor. Çok değerli analiz ve gözlemler de var. Acı gerçekler de var. Yazarın adeta iğrenerek anlattığı tablolar beni hüzne boğuyor çok yerde. Bir çok kez böyle mi olmalıydı diyorum.

Enver-Talat-Cemal Paşalar ile özellikle de Cemal Paşa ile olan hatıraları ağır basıyor başlarda. Bu zatlarla igili pekçok anektodu ik ağızdan anlatıyor. Onları alabildiğine yeriyor. Haksız sayılmaz da, ülkeyi 10 yılda yıkıp parçalayan bu garip adamların savunulacak pek yanları yok. Bıraktıkları miras bugünkü derin devlete en büyük dayanak oluşturmuş durumda.

Okudukça: Dünya Edebiyatından Öykü Antolojisi

Alfa Yayınları’nın Antoloji Dizisi’nden çıkan Dünya Edebiyatı’ndan Öykü Antolojisi 23 ülkeden 50 öyküyü bir araya getiriyor. Öykülerin çoğu İngiliz, Fransız ve ABDli yazarlardan seçilmiş.

538 sayfalık bu hacimli kitabı okuma amacım çağdaş dünya edebiyatından tanışmadığım pekçok büyük yazar hakkında fikir edinmekti. Wilde, Faulkner, Tagore, H.G. Wells, Hermann Hesse, Truman Capote, Borges, Virginia Woolf, Heinrich Böll, Camus, Cortazar, Italo Calvino ve Dorris Lessing ilk kez okuduğum yazarlar oldular. Her ne kadar bir hikaye ile bir yazar tanınamaz diye düşünsem de yukarıda saydığım yazarların üslupları hakkında bir fikrim oluşmuş oldu. Elbette bundan sonraki okuma serüvenime buradaki hikayelere göre devam edecek değilim. Seçilen hikayeler yazarların en bilinen, en sevilen hikayeleri değil gibi geldi. Mesela Kafka’dan alınan hikayeyi hiç beğenmedim. Ama daha önce Dönüşüm’ü okumuş biri olarak yeni Kafka eserleri okumayı planlıyorum ileride. Bu hikaye benim hevesimi kırmayacak.

Öte yandan bazı hikayeler gerçekten çok hoşuma gitti. Kitabın ilk hikayesi olan Mauppassant’a ait “Ziynet”, kitapta en beğendiğim hikaye oldu. H.G. Wells’in “Merhum Bay Elvesham’ın Hikayesi”, Jack London’un “Hayat Kavunu”, F.Scott Fitzgerald’ın “Uyumcu”, Giovanni Papini’nin “Ödenmeyen Gün” ve Suriyeli yazar Refik Şâmi’nin “Sineksağan” isimli hikayeleri zihnimde antolojinin en güzel, en üst seviye hikayeleri olarak yer aldılar.

Okudukça: İlk 15

Şu ana kadar okuduğum romanlardan en beğendiğm ilk 15’ini sıraladım. Bu listeye girmesi gereken ve daha okuyamadığım o kadar eser var ki. Okudukça bu listeyi güncelleyeceeğim. Ama o zaman bu listenin adı İlk 15 değil; İlk 50, İlk 100 falan olacak herhalde. Çünkü 15 kitabın tamamı da bana göre muhteşem eserler. Sıralamakta oldukça zorlandım. Listeye her bakışımda sanki alt sıralardakilere haksızlık yapmışım gibi geliyor. Listenin ilk sırasında Knut Hamsun’dan Açlık var. Listenin yıldızı ise 3 kitapla John Steinback. 15 kitaptan 10’u yabancı yazarlara; 5’i de Türklere ait.

1. Açlık-Knut Hamsun

2. Sefiller-Victor Hugo

3. Kırmızı Pazartesi-Gabriel Garcia Marquez

4. Yeşil Yol-Stephen King

5. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu- Peyami Safa

6. Devlet Ana-Kemal Tahir

7. Savaş ve Barış-Lev Nikolayeviç Tolstoy

8. Osmancık-Tarık Buğra

9. Gazap Üzümleri -John Steinbeck

10. Fareler ve İnsanlar- John Steinbeck

11. Drina Köprüsü- Ivo Andriç

12. Ana- Pearl S. Buck

13. Kuyucaklı Yusuf -Sabahattin Ali

14. Fahim Bey ve Biz-Abdülhak Şinasi Hisar

15.Yukarı Mahalle-John Steinbeck

Dil Meseleleri: Peyami Safa’nın Türkçe Müdafaası ve Şimendifer

“Kalemi elime aldığım günden beri Türkçe’nin müdafaası için yazdığım satırları birbirine eklesem, İstanbul-Ankara şimendifer hattından uzun olur.”

Yukarıdaki söz Peyami Safa’ya ait. 1930’ların sonlarından 1960’lara kadar çeşitli gazetelerde Türkçe üzerine yazılar yazmış ve bunları “Osmanlıca-Türkçe-Uydurmaca” ismiyle kitaplaştırmış üstad. Herkesin okuması gerektiğine inandığım çok değerli bir eser. Yukarıdaki sözü o kitaptan aktardım. “Şimendifer” kelimesi dikkatinizi çekmiştir. Bugün oldukça aşlı insanlar ve Risale-i Nur okuyanlar dışında kimse bilmez. Tren manasına geliyor.

Maksatları oldukça ilginç olan tartışmalı “dil devrimimiz” esnasında Doğu kökenli bir kelime olduğu için şimendifer kelimesi dilimizden atılmış. Çünkü efendim biliyorsunuz, Türkçemiz yabancı kelimelerden arındırılmalı ve saf haliyle kullanılmalıymış. İşte o yüzden biz İngilizcesi “train” olan bu ulaşım aracına bugün tren diyoruz. “Tren” de Türkçe değil ama Batılı, yani pek de yabancı bir kelime sayılmaz. “Şeref” Arapça’dır atalım efendim. Güzel Türkçemizde “onur” diye bir kelime vardır, Fransızcadaki “honour”a benziyor ama değil. Onlar “onur”u değiştirip “honour” yapmışlar, azıcık araştırsanız görürsünüz. Örneğin “örnek” kelimesi (ve tabii ki örneğin kelimesi de) Ermenice’dir ve Türkçe’dir denilerek dilimize sokulmuştur. Arapça olan “mesela” veya “misal” yerine kullanılır.

“okay” kelimesinin ok ve yaydan geldiğine, ya da "paralel" kelimesinin "beraber" (ya da Anadolu ağzıyla barabar) kelimesinden geldiğine hiç girmiyoruz. Hele hele “oturgaçlı götürgeç” mevzuunu hiç açmayalım. Gördünüz zaten aydınlarımızın niçin “uydurmaca” tabirini kullandıklarını.

Dil Meseleleri: Türkçe’de Yumuşak g (ğ) Var Mı?

Türkçe’de ğ harfi elbette var. Ancak artık sanki kullanmıyoruz. Örneğin yağmur kelimesini “yâmur”, “yağ” kelimesini “yâ” olarak kullanıyoruz. Yani yumuşak g yerine kendinden önceki sesli harfi uzatıyoruz. İnanmıyorsanız iğne, ağladı,..vs kelimelerini nasıl telaffuz ettiğinizi bir deneyin. Ayrıca Eğin, değinmek, seğirtmek gibi kelimelerde “e” harfi uzatılmıyor. Sizce de oldukça ilginç değil mi?

Okudukça: Kırmızı Pazartesi

Kırmızı Pazartesi

Okumaya devam ediyoruz. Son biten kitabımız “Kırmızı Pazartesi”. Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez’in en önemli eserlerinden biri olan Kırmızı Pazartesi, 1981’de yayınlanmış. 1982 Nobel Ödülü bu kitabın basımından hemen sonraya denk geliyor, yani bu eseri yazdıktan sonra Nobel almaya layık görülmüş, Marquez. O açıdan bakılınca çok önemli bir eser.

Zaten okurken de anlıyorsunuz nasıl bir romanla karşı karşıya olduğunuzu. Başlarda alışana kadar üslup biraz sıkıcı gibi geliyor ama bir süre sonra kendinizi kaptırınca bu üslûbun ne kadar muhteşem olduğunu görüveriyorsunuz.

Kırmızı Pazartesi, bir Pazartesi sabahı herkesin gözü önünde işlenen ve kurban hariç herkesin işleneceğini bildiği, hemen herkesin-ki buna katiller de dahil- buna engel olmaya çalıştığı ve olamadığı bir cinayeti anlatıyor. Bu nasıl olabilir diye düşünebilirsiniz. Yazar olaylar ağını müthiş bir incelik ve ustalıkla kurmuş. Üslubu ve tarzı da oldukça orijinal ve ilgi çekici. Kitabın arka kapağından yazarın çocukluğunu geçtiği kasabada işlenen bir cinayeti anlattığı bildiriliyor. Kitabın üslubu da sanki yazar gerçekten o cinayet hakkında bir belgesel yapıyormuşçasına ilerliyor. Olayları görüyorsunuz ve araya kasaba sakinlerinden birisi giriyor ve o konuda bir iki cümle söylüyor. Aynı belgesellerdeki gibi. Bu tarz bir anlatış çok hoşuma gitti açıkçası ve kitabı bu kadar güzel yapan etkenlerin en başında bu anlatış tarzı geliyor şüphesiz.

Gabriel Garcia Marquez’in şöyle bir sözü de var kitap hakkında:

Her yazar, yazdığı en son romanın en iyi romanı olduğunu sanır. Benim bu romanım için böyle düşünmemin nedeni, yapmak istediğimi tam olarak gerçekleştirebilmiş olmamdır. Romanlar, yazılırken yazarlarının elinden kaçıp kurtulmak isterler. Romanın kişileri, kendi özyaşamlarına dönerler, en sonunda da canlarının istediğini yaparlar. Ben hiçbir romanımda bu romanımdaki kadar ipleri elimde tutamadım. Belki bunu konu ve hacim nedeniyle başarmışımdır. Konusu çok sert olan ve hemen hemen polisiye bir roman gibi işlenen bir roman bu. Üstelik oldukça da kısa. Sonuçtan hoşnutum. Bundan önce de en iyi romanım Yüzyıllık Yalnızlık değil de Albaya Mektup Yazan Kimse Yok adlı yapıtımdı. Ben öyle sanıyordum; ve bunu da sık sık söyledim. Şimdi de en iyi romanımın Kırmızı Pazartesi (Gronica de Una Muerte Anunciada) olduğunu sanıyorum.

Bir sonraki kitabını merak ediyorum doğrusu.